NƠI ĐÃ TỪNG LÀ CHỐN LƯU ĐÀY

Lễ khai mạc giải bóng đá cộng đồng Irkutsk 2009

MẢNH ĐẤT LÀNH Ở SIBERIA

Mùa hè bắt đầu muộn ở Irkutsk - thủ phủ của miền đất rộng lớn của nước Nga có tên gọi là Đông Siberia. Đấy là những ngày đầu tháng Bảy, sau mấy tuần liền dai dẳng mưa lạnh, khiến người ta cứ ngỡ năm nay không có mùa hè nữa. Nắng lên, nhiệt độ vọt từ khoảng 10 độ lên 30 độ. Siberia như một cô gái vươn mình thoát khỏi mớ quần áo ấm nặng nề để phô phang những đường nét khêu gợi và quyến rũ trong trang phục mỏng mảnh. Đó cũng là lúc những người Việt ở Irkutsk trở nên bận rộn. Họ thở phào nhẹ nhõm khi hàng hoá nhập về cho mùa hè cuối cùng đã có thể tiêu thụ được.

GIẢI BÓNG ĐÁ THEO CHUẨN FIFA

Ngày 4.7, điện thoại của các anh Nguyễn Đức Dương, Nguyễn Hữu Khôi, Trịnh Văn Tiến, Nguyễn Hữu Trung... liên tục reo. Họ là những thành viên trong ban tổ chức "Giải bóng đá cộng đồng 2009". Đây là năm thứ hai giải này được tổ chức. Giải bóng đá thuộc loại mini, chỉ với bốn đội tham gia (bao gồm 3 đội của những người bán hàng ở các chợ Shanghai (Thượng Hải), Delta, Fortuna và một đội tuyển của sinh viên, nhưng cũng đủ thứ việc phải lo.

Nào là quyên góp tiền để có kinh phí tổ chức giải, nào là lo hậu cần cho các đội tham gia, thậm chí dàn xếp cả việc hai đội tranh giành nhau một cầu thủ giỏi, do anh này có quầy hàng ở chỗ giáp gianh hai chợ.

Chỉ nguyên việc mượn sân thể thao của một trường phổ thông (nơi đã diễn ra giải năm ngoái), cũng đủ nhiêu khê. Những vũng nước mưa còn sót lại trên phải được xử lý bằng cách đổ cát vào. Khi anh em được huy động đến đổ cát, thì bà con người Nga sống trong khu vực lại không hiểu những người Việt này định làm gì với cái sân thể thao của trường học, nên báo để bảo vệ trường ra dừng lại. Lại phải gọi điện cho hiệu trưởng để dàn xếp.

Cúp vàng đây!

Lễ khai mạc giải và trận đấu đầu tiên giữa hai đội Shanghai và Sinh viên đã diễn ra vào chiều 4.7. Dù chỉ là giải bóng đá mini, nhưng cũng có lượt đi lượt về mỗi lượt 6 trận và tính điểm theo điều luật mới nhất của FIFA. Anh Nguyễn Hữu Khôi - một nhân vật nòng cốt, tích cực trong các hoạt động chung của cộng đồng người Việt ở Irkutsk - tâm sự: "Ở đây bà con thì lo làm ăn, sinh viên thì lo học hành, nên giải bóng đá là dịp để gắn kết toàn thể cộng đồng với nhau. Anh sẽ thấy mọi người hưởng ứng sôi nổi lắm".

Irkutsk nằm cạnh Mông Cổ, giao thông không thuận lợi, sách báo tiếng Việt không đến đây, các đoàn nghệ thuật trong nước sang đều không để mắt tới. Những người Việt chỉ còn cách tranh thủ những buổi trời đẹp vào chiều thứ Hai được nghỉ chợ để tụ tập nghỉ ngơi ăn uống bên đập nhà máy thuỷ điện trên bờ sông Angara. Vậy nên, những trận đấu bóng đá thu hút khá đông anh chị em - những người chỉ quen đi chợ từ sáng tới tối.

Nhiều chị có chồng thi đấu mang cả đại gia đình đến sân để cổ vũ. Những cô gái không ngại ngùng la hét ầm ĩ cổ vũ những pha bóng đẹp mắt của cả "đội ta" lẫn "đội địch". 12 trận đấu bóng diễn ra suôn sẻ theo đúng lịch trình và kết thúc với thắng lợi của đội bóng sinh viên.

"Họ quá mạnh, được thi đấu thường xuyên, nên đá tốt hơn anh em chúng tôi suốt ngày phải đầu tắt mặt tối ngoài chợ" - Nguyễn Hữu Trung, đội trưởng đội Shanghai, chia sẻ. Thừa thắng xông lên, "ban tổ chức" quyết định tổ chức trận "siêu cúp" giữa đội tầng 3 ký túc xá (cũ) vô địch giải năm ngoái và đội Sinh viên vô địch giải năm nay. Phần thắng lại một lần nữa về tay đội Sinh viên.

Bữa tiệc liên hoan mừng thắng lợi giải bóng đá diễn ra vào đầu tháng 8 với sự tham gia của đông đảo bà con trong cộng đồng gần 500 người này. Đối thủ trên sân giờ hớn hở cụng ly mừng chiến thắng chung và hẹn gặp nhau ở giải 2010.

TỰ BẢO NHAU LÀM ĂN, SINH SỐNG

Hỏi kỹ thì mới vỡ lẽ là những thành viên nòng cốt trong hoạt động cộng đồng ở đây là không phải là những người trong Ban liên lạc cộng đồng (BLLCĐ) được bà con bầu ra.

Không hiểu vì lý do gì mà BLLCĐ lại hầu như không hoạt động. Một thành viên trong "ban tổ chức giải bóng đá" thẳng thắn chia sẻ: "Irkutsk là địa bàn xa xôi, cách Mátxcơva đến hơn 4 nghìn cây số, nên chúng tôi rất thiếu sự quan tâm của các cơ quan chức năng Việt Nam tại LB Nga. Chúng tôi toàn tự lo, tự bảo ban nhau làm ăn, sinh sống".

Cô gái Nga mặc áo dài trong nhà hàng Việt Nam

Số lượng người Việt ở Irkutsk không nhiều. Tất cả khoảng gần 500 người, trong đó khoảng 320 người bán hàng ở các chợ trong thành phố, 160 người là sinh viên, nghiên cứu sinh đang học tập tại Đại học Kỹ thuật Quốc gia Irkutsk, Đại học Tổng hợp Irkutsk, Đại học Baykal và Đại học Giao thông Quốc gia Irkutsk. Tích cực tham gia hoạt động cộng đồng, ngoài các thành viên trong ban tổ chức giải bóng đá nêu trên còn có các anh Trần Xuân Thìn, Nguyễn Văn Dũng, Nguyễn Trường Sơn, vợ chồng chị Hà - anh Thắng, vợ chồng chị Tâm - anh Lúc.

Bà con tiểu thương người Việt cắm rễ tại Irkutsk có những xuất xứ khác nhau. Anh Dương từng là phiên dịch tiếng Nga có đẳng cấp ở Hải Phòng, rồi sang Nga làm phiên dịch ở một nhà máy tuyển dụng công nhân Việt Nam thời còn Liên Xô. Anh Nguyễn Hữu Khôi, quê Chương Mỹ (Hà Tây cũ, nay là Hà Nội), học công nhân kỹ thuật ở Minsk (Belarus) cuối thập niên 1980... Họ đã trải qua những năm tháng chuyển đổi gian khó cùng nước Nga trong thập niên 1990, để rồi cuối cùng đặt chân lên mảnh đất Irkutsk xa xôi, giá lạnh này và trụ lại đây từ đó đến nay.

"Irkutsk là nơi lưu đày của những người khởi nghĩa Cách mạng Tháng Chạp dưới thời Sa Hoàng. Nay chúng tôi tự "lưu đày" tới đây, âu cũng là cái duyên cái số. Nghe nói đến Irkutsk, Siberia thì ai cũng nghĩ là xa xôi, khắc nghiệt. Nhưng thực ra đây cũng là mảnh đất lành" - anh Dương tâm sự.

Vừa điều hành 2 quán ăn, vừa lo giải quyết quan hệ giữa bà con tiểu thương và chính quyền sở tại, anh Dương vẫn không quên vốn tiếng Nga kỹ thuật rất vững của mình. Anh tổng hợp kinh nghiệm phiên dịch tự tích lũy được trong luận án tiến sĩ "Những từ ẩn dụ kỹ thuật trong tiếng Nga và tiếng Việt", dự tính sẽ bảo vệ cuối năm nay tại Đại học Tổng hợp Ngôn ngữ Quốc gia Irkutsk (trước là Đại học Sư phạm Irkutsk mang tên Hồ Chí Minh).

Một khu chợ "đa sắc tộc" ở Irkutsk

Phần lớn bà con tiểu thương người Việt có quầy hàng tại 3 khu chợ Shanghai, Fortuna và Delta. Trước còn một chợ nữa là Salvoyazh, nay chợ này đã sáp nhập với chợ Shanghai để xây dựng lại thành khu thương mại 100 chỗ trên mặt bằng 500m2. Một số quầy hàng nằm ở khu vực không có mái, sẽ là vấn đề những khi mưa gió, đặc biệt mùa đông tuyết rơi.

Theo quy định của chính quyền Irkutsk, từ nay đến cuối năm, những khu này sẽ phải làm mái hết. Tuy nhiên, một số bà con tiểu thương lại thích không có mái, vì như vậy "có ánh sáng mặt trời, khách hàng dễ xem hàng hoá hơn".

Mùa đông ở Irkutsk nhiệt độ có khi lạnh xuống đến âm 40-45 độ C, mức trung bình là âm 20-25 độ C. Một chị có quầy hàng ở đây nói vui: "Mùa đông có hôm chị em ở đây phải mặc tới 6 cái quần và nhiều tất, trông cứ như phi công vũ trụ". Để kiếm được đồng tiền trên xứ người nhọc nhằn như thế. Cố thì vẫn phải cố, nhưng cũng phải biết giữ gìn sức khoẻ. Nếu không dễ mắc các bệnh như thận, khớp. Không ít phụ nữ đứng bán hàng vài mùa đông đã không còn sinh nở được nữa.

Các chợ ở Irkutsk đều "đa sắc tộc", tính sơ sơ cũng có đến người thuộc 30 quốc tịch làm ăn. Bà con tiểu thương người Việt chấp hành nghiêm túc nhất những quy định của chính quyền Nga. Tất cả đều thuê người Nga bán hàng. Tốn kém thêm một chút, nhưng bù lại người Nga giới thiệu hàng cho khách tốt hơn.

Những năm trước đại bộ phận người Việt ở tập trung tại ký túc xá của Đại học Sư phạm Irkutsk cũ, nhưng năm ngoái hết hạn hợp đồng, trường đòi lại ký túc xá và mỗi người phải lo thuê căn hộ riêng.

"Thuê căn hộ thì rộng rãi thoải mái hơn, trẻ con có chỗ chơi, nhưng có cái lo là chúng nó không được tiếp xúc nhiều bằng tiếng Việt" - anh Khôi tâm sự. Gia đình anh mua được một căn hộ khang trang ở trung tâm thành phố. Không chỉ chăm sóc tốt vợ con, anh còn lo được cho nhiều người trong gia đình nội ngoại, giúp họ có công ăn việc làm và đời sống ổn định. Cháu Đức, con trai thứ hai của anh, sinh ở Irkutsk, chưa về Việt Nam lần nào, đi nhà trẻ với các bạn đồng trang lứa người Nga, nhưng nói tiếng Việt giỏi như tiếng Nga.

Thế hệ người Việt thứ hai ở Irkutsk

Người Việt ở Irkutsk nín thở theo dõi những biến động trong việc đóng cửa chợ Vòm ở Mátxcơva. Họ không có mối quan hệ làm ăn trực tiếp với Chợ Vòm, nên không có gì đáng kể phải lo ngại. Duy chỉ có điều họ e rằng chính sách tương tự có được thể áp dụng sang những địa phương khác của nước Nga. Và mối lo ngại của họ không phải là không có lý. Tối 3.9 vừa qua, khi đông đảo bà cho tiểu thương ở chợ Shanghai đã đóng cửa hàng về nhà thì nghe được tin chợ này sẽ đóng cửa từ ngày 4.9 mà không rõ lý do.

Không kịp nghỉ ngơi, họ lao ngay ra chợ, vội vã tháo dỡ hàng hóa chở về những căn hộ mà họ đang ở. Nhiều người vô cùng hoang mang vì tiền thuê chỗ, tiền thuế... đã nộp hết tháng 9. Những gia đình đã dành dụm mua 2 chỗ ngồi thì đứng trước tình cảnh còn bi đát hơn. Tuy nhiên, sang ngày 4.9 bà con lại nhận được thông tin chợ Shanghai sẽ tiếp tục mở cửa như bình thường. Mọi người được một phen hoảng hồn, cũng có một số thiệt hại nho nhỏ... Nhưng không ai hiểu chuyện gì đã xảy ra...

Công an Nga thường xuyên kiểm tra giấy tờ của những người đi chợ

***
Mùa hè Siberia đã chấm dứt, nhường chỗ cho mùa thu vàng. Trung tâm Dự báo Khí tượng Quốc gia vùng Irkutsk thông báo mùa đông năm nay sẽ đến sớm, tuyết có thể rơi ngay trong hạ tuần tháng 9. Những đàn chim di cư bắt đầu lên đường về phương nam tránh mùa đông băng giá rét mướt. Anh Dương tâm sự: "Cứ mỗi lần thu sang, nhìn chim di cư, tôi lại tự hỏi: "Khi nào ta được bay về về phương nam? Hỏi thế nhiều lần mà vẫn chưa có câu trả lời".

Họ vẫn ở lại đây, tại mảnh đất Siberia xa xôi này. Người thì làm việc, người thì học tập... Phía trước là mùa đông khắc nghiệt với những thử thách mà chỉ riêng Siberia mới có.

Nguồn: Mảnh đất lành ở Siberia (LAO ĐỘNG CUỐI TUẦN, 18-20.9.2009)

free hit counters